آبیاری جویچه ای گردشی )غلام گردشی( یک نوع آبیاری جویچه ای تغییر فرم یافته است که در مزارع کوچک ایران کاربرد دارد ولی تا بحال مطالعه ای در رابطه هیدرولیکی آن صورت نگرفته است. استفاده از این روش آبیاری بخصوص در خاک های با بافت سنگین و شیب زیاد در مقایسه با روش سنتی آبیاری جویچه ای می تواند رواناب انتهایی را کاهش و راندمان آبیاری را افزایش دهد. به همین منظور برای بررسی عملکرد هیدرولیکی آبیاری جویچه ای گردشی و مقایسه آن با آبیاری جویچه ای معمولی، مطالعه ای در سه مزرعه آزمایشی خزانه با بافت خاک لوم شنی رسی و سه شیب 0.3، 1 و 2 درصد، دانشگاه با بافت خاک لوم شنی رسی و شیب 0.29 درصد و رودشت با بافت خاک رسی و شیب 0.1 درصد انجام شد. جویچه ها و جویچه های گردشی با شرایط یکسان ایجاد شدند و از دستگاه انتقال آب به جویچه که قادر است تحت فشار ثابت دبی مورد نظر را به جویچه ها انتقال دهد استفاده شد. برای تعیین عوامل معادله نفوذ کوستیاکف - لوییس از روش بیلان حجم در آبیاری جویچه ای استفاده شد. نتایج نشان داد در تمامی مزارع آزمایشی برای شرایط یکسان شامل: زمان آبیاری و دبی آب ورودی به جویچه، در روش جویچه ای گردشی سرعت پیشروی آب و رواناب انتهایی کمتر از روش جویچه ای می باشد. در هر سه مزرعه آزمایشی میزان نفوذ در روش جویچه ای گردشی بیشتر از روش جویچه ای بود که با افزایش شیب این تفاوت کاهش یافت. سطح مقطع خیس شده جویچه در هر دو روش آبیاری برای هر یک از مزارع آزمایشی تقریبا یکسان بود. در هر سه مزرعه آزمایشی با افزایش عمق خالص آبیاری راندمان کاربرد در مزرعه برای هر دو روش آبیاری افزایش یافت. در هر دو روش آبیاری معادلات پیشروی تعیین شده با ضریب تبیین بیش از 90 درصد قادر به پیش بینی ارقام اندازه گیری شده بودند. اختلاف دو روش آبیاری از نظر مسافت طولی پیشروی آب و عمق آب نفوذ یافته در طول جویچه در سطح 5 درصد معنی دار بود.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

در خوزستان نیشکر در سطح وسیع کشت شده و آبیاری به روش جوی و پشته با استفاده از هیدروفلوم صورت می گیرد. برای بررسی اثر آبیاری جویچه ای یک در میان روی نیشکر، آزمایشی در اراضی کشت و صنعت امیر کبیر طراحی و اجرا شد. در این آزمایش از تیمارهای آبیاری به روش جویچه ای متداول، جویچه ای یک در میان متغیر و جویچه ای یک در میان ثابت استفاده شد. نتایج این آزمایش نشان داد که تیمار آبیاری یک جویچه در میان متغیر، کمترین حجم آب مصرفی را نسبت به دو تیمار دیگر داشته و بیشترین کارایی مصرف آب 0.72) کیلوگرم شکر در متر مکعب آب مصرفی) و بیشترین عملکرد نیشکر و شکر تولیدی از آن حاصل شده است. تیمار آبیاری شاهد (آبیاری جویچه ای متداول مزارع) با بیشترین حجم آب مصرفی، کمترین کارآیی مصرف آب 0.48) کیلوگرم شکر در متر مکعب آب مصرفی) و کمترین عملکرد را داشته است. تیمار آبیاری یک در میان ثابت نیز از نظر عملکرد نزدیک به تیمار شاهد ولی از نظر کارایی مصرف آب حدود 0.14 کیلوگرم شکر بر متر مکعب آب آبیاری نسبت به تیمار شاهد افزایش داشته است. از کل آب ورودی به جویچه ها، حدود 46.4 درصد در جویچه های آبیاری نشده و حدود 53.6 درصد در جویچه های آبیاری شده ذخیره شد. 

کمبود آب در مناطق خشک و نیمه خشک باعث می شود دست اندرکاران کشاورزی در پی یافتن راههایی برای افزایش هر چه بیشتر بازده آبهای آبیاری موجود باشند. طراحی مبتنی بر اصول علمی روش آبیاری می تواند بازده آبیاری را افزایش دهد. آبیاری جویچه ای یک در میان یکی از روش هایی است که برای صرفه جویی در مصرف آب به کار می رود. گام اول برای طراحی آبیاری سطحی تعیین معادله نفوذ آب در خاک است. معادله های تجربی به علت اینکه در شرایط مختلف آب و خاک نیاز به واسنجی دارد در مدل سازی محدودیت ایجاد می کند. اما معادله های مبتنی بر اصول فیزیکی فرآیند نفوذ را بهتر توصیف می نمایند. معادله گرین - امپت یکی از معادله های فیزیکی است که با داشتن دو عامل هیدرولیکی خاک (ضریب هدایت هیدرولیکی و مکش موثر در جبهه رطوبتی) می تواند در تعیین میزان نفوذ آب به خاک به کار رود. هدف این تحقیق کاربرد چهار روش برای حل معادله گرین - امپت بوده که در روش آبیاری جویچه ای یک در میان مورد بررسی قرار گیرد. برای این منظور از برنامه رایانه ای که به همین منظور نوشته شد مراحل پیشروی، پسروی و آبنمود خروجی با چهار روش (جریان آهسته، جریان آهسته اصلاح شده، نمایی و بدون بعد) شبیه سازی و با داده های مزرعه مقایسه شد. نتایج نشان داد مدل نمایی ((Exponential) برای شبیه سازی مراحل پیشروی، پسروی و آبنمود خروجی در هر دو روش آبیاری جویچه ای معمولی و یک در میان از سه روش دیگر حل معادله مناسب تر است. یکی از داده های ورودی به مدل، فاصله جویچه است. این مقدار در آبیاری جویچه ای معمولی و یک در میان متفاوت بوده و در شرایط این بررسی به ترتیب 60 و 120 سانتیمتر بود، لذا کاربرد مدل برای هر دو روش آبیاری جویچه ای معمولی و یک در میان مناسب بوده و نتایج متناسبی با هر روش به دست داده است.

در شرایط محدودیت منابع آب و فراوانی نسبی اراضی قابل کشت (شرایط حاکم بر اکثر مناطق ایران)، هدف اساسی بایستی بالا بردن تولید بازاء واحد آب مصرفی و استفاده بهینه از این منابع باشد. در این تحقیق مدیریتهای مختلف کم آبیاری به صورت آبیاری جویچه ای یک در میان متناوب و با درنظرگیری مراحل حساس رشد گیاه ذرت، و اثر توأم آنها بر ماده ی خشک تجمعی در بوته ی آن و افزایش کارایی مصرف آب بررسی شد. در این ارتباط، طرحی در قالب بلوکهای کامل تصادفی با شش تیمار شامل: آبیاری کامل جویچه ها در کل دوره ی رشد، آبیاری یک در میان متناوب در کل دوره ی رشد، آبیاری کامل در مرحله ی استقرار گیاه و آبیاری یک در میان متناوب در بقیه ی مراحل رشد، آبیاری کامل در مرحله ی گلدهی و آبیاری یک در میان متناوب در سایر مراحل، آبیاری کامل در مرحله ی استقرار و گلدهی و آبیاری یک در میان متناوب در سایر مراحل، آبیاری کامل در مرحله ی گلدهی و رسیدن محصول، و آبیاری یک در میان متناوب در سایر مراحل، در سه تکرار انجام پذیرفت. بیشترین ماده ی خشک تجمعی، 257 گرم در بوته، در تیمار آبیاری کامل جویچه ها در کل دوره ی رشد بود، و کمترین آن 196 گرم در بوته، به تیمار آبیاری یک در میان متناوب در کل دوره ی رشد اختصاص داشت. هرچند بیشترین عملکرد زیستی (18385 کیلوگرم در هکتار) متعلق به تیمار آبیاری کامل در تمام دوره ی رشد بود، ولی بالاترین کارایی مصرف آب مربوط به تیمار آبیاری کامل در مرحله ی گلدهی و آبیاری یک در میان متناوب در سایر مراحل رشد و برابر با 1.88 کیلوگرم دانه ی ذرت در مترمکعب بود.